Τα φυτά σχηματίζουν ένα από τα βασίλεια των έμβιων όντων. Αυτό το βασίλειο χωρίζεται σε φύλα, οικογένειες, γένη, είδη και καλλιεργητικές ποικιλίες. Ένα είδος γενικά ορίζεται από το να είναι σε θέση να διασταυρωθεί για να παράγει νεαρά άτομα που μπορούν να επιζήσουν, και έχει δύο ονόματα• για παράδειγμα, Vicia faba, που είναι το κουκί – Vicia είναι το όνομα του γένους, σαν ένα επώνυμο, και faba είναι το ειδικό επίθετο του είδους. Η καλλιεργητική ποικιλία προσθέτει και άλλο όνομα στο είδος• για παράδειγμα, Vicia faba ‘Blue Gem’.

Αυτό το σύστημα ταξινόμησης φυτών βασίζεται στις ομοιότητες των ανθέων και των καρπών, και αναπτύχθηκε από τον Καρλ βον Λιν (Carl von Linne) στη Σουηδία το 1753. Ενα ψηλό δέντρο που ζει στα τροπικά κλίματα μπορεί να έχει στενή συγγένεια με ένα εδαφοκαλυπτικό φυτό σε μια δροσερή εύκρατη περιοχή. Για παράδειγμα, η Grevillea robusta, ένα μεγάλο τροπικό δέντρο ξυλείας, έχει στενή συγγένεια με τη Grevillea laurifolia, ένα εδαφοκαλυπτικό φυτό σε δροσερά βουνά.

Κάθε χώρα είναι πλούσια σε φυτά κατάλληλα προσαρμοσμένα στα εδάφη, στο κλίμα και στο τοπίο της. Αυτή η πλούσια και πολύτιμη φυσική βλάστηση νοιάζεται για το έδαφος, το νερό και τα είδη των ζώων με τρόπους που μόλις έχουμε αρχίσει να καταλαβαίνουμε. Τα φυτά, οι αποδόσεις και οι χρήσεις τους, είναι ένα θεμελιώδες ζήτημα που διέπει όλες τις πρακτικές της περμακουλτούρας. Σε πολλά μέρη στον κόσμο, τόσο τα ιθαγενή όσο και τα εισαχθέντα φυτά κοντεύουν να εξαφανιστούν σε τοπικό επίπεδο. Από ηθικής πλευράς, αυτά τα φυτά είναι η δημόσια περιουσία όλων των ανθρώπων που ζουν σε εκείνη τη βιοπεριφέρεια.

Σήμερα, η κληρονομιά μας σε φυτά απειλείται όσο ποτέ άλλοτε. Οι πολυεθνικές παράγουν υβρίδια που είναι αρχικά ποικιλίες υψηλής-απόδοσης (ΠΥΑ) τα οποία αναγκαστικά συνοδεύονται από τα απαραίτητα χημικά λιπάσματα και βιοκτόνα. Αυτές οι ΠΥΑ απαιτούν την αγορά σπόρου κάθε καλλιεργητική σεζόν, γιατί τα υβρίδια δεν παράγουν σπόρους της ίδιας υψηλής ποιότητας με αυτή των γονέων τους. Εν τω μεταξύ εγκαταλείπονται δοκιμασμένες και ανθεκτικές τοπικές ποικιλίες. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο γενετικός πλούτος 250 εκατομμυρίων χρόνων μειώνεται τάχιστα.

Η εκχέρσωση της γης με κοπτικά, αλυσοπρίονα και τρακτέρ για μονοκαλλιέργειες, κατοικίες και γκαζόν καταστρέφει αδιακρίτως όλα τα είδη των φυτών. Ομοίως, η αποψίλωση των δασών και η κοπή των δέντρων για την ξυλεία τους (ειδικά για το πριονίδι) έχουν βαρύτατες επιπτώσεις στην βιοποικιλότητα και στην υγεία των οικοσυστημάτων μας. Τα φυτά απειλούνται επίσης και από απλούστερες επεμβάσεις• παραδείγματος χάριν, μπορούμε να κλαδέψουμε ένα φυτό μέχρι θανάτου.

Έχουμε ηθική υποχρέωση να:

• συντηρήσουμε και να αναπαράγουμε όλα τα τοπικά και παραδοσιακά εισαχθέντα καλλιεργούμενα είδη, διασώζοντας και καλλιεργώντας τους σπόρους τους

• ξεκινήσουμε τοπικές τράπεζες σπόρων και να συνεισφέρουμε στις ήδη υπάρχουσες.

Οι λειτουργίες των φυτών

Ως σχεδιαστές περμακουλτούρας, ενδιαφερόμαστε για το πώς λειτουργούν τα φυτά σε ένα σχεδιασμό, για τις αποδόσεις και τα χαρακτηριστικά τους.

Επίσης ταξινομούμε τα φυτά βάσει των λειτουργιών, αποδόσεων και χαρακτηριστικών τους. Τα εσπεριδοειδή είναι ένα καλό παράδειγμα• βρίσκονται σε διάφορες λίστες φυτών ανάλογα με τις ανάγκες του σχεδιασμού. Στη λίστα με την επικεφαλίδα χαρακτηριστικά μπορούμε να καταγράψουμε ότι είναι αειθαλή, με φύλλα μέχρι το έδαφος, καρποφορούν και έχουν αρωματικά φύλλα και λουλούδια. Οι λειτουργίες συμπεριλαμβάνουν την ικανότητά τους να αξιοποιηθούν ως ανεμοφράχτες για την κρύα πλευρά μιας τοποθεσίας ή ως μέρος μιας ηλιοπαγίδας, και το γεγονός ότι δημιουργούν εδαφοκάλυψη από μόνα τους. Τα εσπεριδοειδή επίσης αποφέρουν ολόκληρα φρούτα, μαρμελάδα, χυμό, φλούδες, σπόρους, αρωματικά έλαια και ξυλεία για τα τρίπτυχα έργα πάνω από την Αγία Τράπεζα των δυτικών εκκλησιών.

Γνωρίζοντας αυτά τα χαρακτηριστικά, τις λειτουργίες και τις αποδόσεις των διάφορων φυτών, είμαστε σε θέση να επιλέξουμε τα καλύτερα φυτά για τη συγκεκριμένη τοποθεσία. Παραδείγματος χάριν, για να τοποθετήσουμε έναν ανεμοφράχτη, θα κάνουμε μια λίστα όλων των φυτών που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως ανεμοφράχτες και να έχουν τα ακόλουθα επιθυμητά χαρακτηριστικά:

• φύλλα μέχρι το έδαφος
• πολλά στελέχη
• σχήμα κότσου (μαλλιών)
• μικρά φύλλα
• αειθαλή.

Τη στιγμή που θα αναγνωρίσουμε την ανάγκη μιας συγκεκριμένης τοποθεσίας – όπως την ανθεκτικότητα στην ξηρασία ή την ανοχή στην οξύτητα – τότε το ερώτημα είναι: «Ποια φυτά επιλέγω;» Κάθε φυτό πρέπει να έχει δύο ή παραπάνω λειτουργίες. Υπάρχουν ιστοσελίδες με εκτεταμένους καταλόγους για τον τρόπο λειτουργίας διαφόρων φυτών σε συστήματα περμακουλτούρας.

Βιοποικιλότητα

Νωρίτερα, στο Κεφάλαιο 3, είδαμε πώς η μεγάλη ποικιλία ειδών σταθεροποιεί τα οικοσυστήματα. Αυτό είναι ιδιαίτερης σημασίας για τα φυτά, γιατί έχουν ένα ευρύ φάσμα χρήσιμων και θαυμάσιων χαρακτηριστικών και λειτουργιών, όπως:

• αντίσταση στα παράσιτα
• παροχή αζώτου
• κυκλική εναλλαγή θρεπτικών ουσιών
• αντίσταση στη φωτιά
• αποδοτική χρήση νερού
• δέσμευση άνθρακα
• μείωση αντηλιάς
• εδαφοκάλυψη
• ρύθμιση θερμοκρασίας.
• επιβίωση σε συνθήκες ξηρασίας
• βελτίωση εδάφους
• ανεμοφράχτης
• ποικιλία αποδόσεων
• προστασία εδάφους
• σκιά
• αντίσταση στις πλημμύρες
• ενδιαίτημα για άλλους οργανισμούς.

Σε περίπτωση μικρών ή μεγάλων καταστροφών – από πλημμύρες και ξηρασίες μέχρι έναν σύντροφο που τρελαίνεται με το χορτοκοπτικό – αν φυτέψουμε μια μεγάλη γκάμα φυτών, κάποια σίγουρα θα επιβιώσουν. Ο στόχος μας είναι να έχουμε μεγάλη γκάμα ειδών και καλλιεργούμενων ποικιλιών. Για παράδειγμα, αν φυτέψουμε τέσσερις ή πέντε ποικιλίες κρεμμυδιών θα έχουμε συνεχόμενη απόδοση και θα εξασφαλίσουμε επίσης πως τουλάχιστον μερικά θα επιβιώσουν από μια επιδημία ή οποιαδήποτε άλλη περιβαλλοντική καταστροφή.

Απόσπασμα και εικόνες από το 8ο κεφάλαιο του βιβλίου:
«Οδηγός περμακουλτούρας (permaculture) – σχεδιασμός για την αυτάρκεια και την αυτονομία μας» (συγγραφέας: Rosemary Morrow, μετάφραση: Τίνα Λυμπέρη, επιμέλεια: Έλενα Γκώγκου, εκδόσεις: iwrite, 2015)

Προμηθευτείτε το βιβλίο εδώ
Επόμενα σεμινάρια περμακουλτούρας

Σχετικά άρθρα και πληροφορίες:
Όλα τα αποσπάσματα είναι μαζεμένα στην κατηγορία: Οδηγός περμακουλτούρας
Διαβάστε περισσότερα για την περμακουλτούρα εδώ ή στην κατηγορία Permaculture