Οι βιοζώνες είναι αυτές οι εκτεταμένες περιοχές του κόσμου όπου οι διαφορετικές κλιματικές συνθήκες έχουν γίνει αιτία ανάπτυξης για διαφορετικά φυτά, εδάφη, ζώα και αγροτικές πρακτικές. Εντός της κάθε μιας υπάρχουν πολλά, μα πάρα πολλά παραδείγματα βιώσιμων κοινωνιών όπου οι άνθρωποι ζουν καλά και έχουν ενσωματώσει τις δραστηριότητές τους μέσα σε φυσικά οικοσυστήματα χωρίς να τα καταστρέφουν. Αυτές οι κοινωνίες είναι βαθιά γοητευτικές και έλκουν τους επισκέπτες· συχνά είναι οικο-τουριστικοί προορισμοί.

Ο πολιτισμός και η παραγωγή τροφής είναι συνδεδεμένα. Ο F.H. King στο Farmers of Forty Centuries εξηγεί πώς οι Κινέζοι, οι Ιάπωνες και οι Κορεάτες αγρότες διατήρησαν πολύ παραγωγικά συστήματα «περμακουλτούρας» κατά τη διάρκεια χιλιάδων χρόνων χωρίς να υποβαθμίζουν τη γη. Στο συναρπαστικό τους βιβλίο The Gobi Desert, η Μίλντρεντ Κέιμπλ (Mildred Cable) και η Φραντσέσκα Φρεντς (Francesca French) περιγράφουν τεχνικές φροντίδας και κτηνοτροφίας των κατοίκων οάσεων και νομάδων της ερήμου Γκόμπι. Αυτά τα δύο βιβλία περιέχουν ψυχοτονωτικά κείμενα προς μελέτη γιατί δείχνουν τι μπορεί να επιτευχθεί κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες.

Πρόσφατα πολλές κηπευτικές και αγροτικές κουλτούρες έχουν καταρρεύσει ως αποτέλεσμα της επιβολής των τεχνολογιών που απαιτούνται για εμπορικές καλλιέργειες. Ιθαγενείς φυλές, αναγκασμένοι να εγκαταλείψουν το ρόλο τους ως φύλακες και διατηρητές παραδοσιακών συστημάτων, εκτοπίζονται σε κωμοπόλεις και πόλεις και ζουν ως ακτήμονες στο περιθώριο.

Οι αρχές της περμακουλτούρας ισχύουν σε όλα τα κλίματα και τις ζώνες, όχι μόνο στα εύκρατα κλίματα. Αλλά οι στρατηγικές και οι τεχνικές της περμακουλτούρας ποικίλουν σε διαφορετικές τοποθεσίες και περιφέρειες και οι στρατηγικές που μεταφέρονται και «μεταφυτεύονται» απερίσκεπτα μπορεί να είναι καταστροφικές για το περιβάλλον.

Βιώσιμη διαβίωση σε διαφορετικές περιφέρειες

Οι πολιτισμοί είναι βιώσιμοι και οι κοινωνίες επιτυχείς όταν οι άνθρωποι ζουν σε αρμονία μέσα στα φυσικά όρια και λειτουργούν με τα προτερήματα και τα χαρακτηριστικά της βιοζώνης τους.

Θερμές άνυδρες βιοζώνες

Αυτές οι βιοζώνες είναι πολύπλοκες. Οι άνθρωποι που ταξίδευαν στη γη τους καθώς μάζευαν τροφή και φρόντιζαν τα ζώα και τις πολύτιμες προμήθειες του νερού τους, διαχειρίστηκαν με ευαισθησία τις περισσότερες άνυδρες ζώνες και φυσικές ερήμους. Οι Άραβες, οι Θιβετανοί, οι Βουσμάνοι και οι Αβορίγινες είχαν εκτεταμένη και ακριβή περιβαλλοντική γνώση, πράγμα το οποίο τους έδινε τη δυνατότητα να ζουν καλά σε περιοχές τις οποίες οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα θα θεωρούσαν αφιλόξενες και ακατάλληλες για κατοίκηση χωρίς πολλές εισροές. Ένα λαμπρό παράδειγμα είναι οι Βισνόι, μια φυλή στην έρημο του Ρατζαστάν στην Ινδία, οι οποίοι έχουν μόνο 1 εκατοστό βροχόπτωσης το χρόνο, όμως ζουν καλά και είναι υγιείς, γιατί η κοινωνία τους τηρεί πιστά αυστηρούς κανόνες οικολογίας.

Οι στρατηγικές διατήρησης νερού, οι αυστηροί έλεγχοι στην κατανάλωση και στην προστασία πολύτιμων ειδών είναι τα βασικά συστατικά της επιτυχίας των αγροτών σε άνυδρες περιοχές. Οι αγρότες σε περιοχές χαμηλής βροχόπτωσης χρησιμοποιούν ιδιαίτερες τεχνικές συλλογής της υγρασίας μέσα από την υγροποίηση, όπως για παράδειγμα το να χρησιμοποιούν σκληρές επιφάνειες απορροής και με την επιλογή κατάλληλων αποθηκευτικών σημείων για τις εισροές. Κάποιοι αγρότες στη Μέση Ανατολή σκάβουν υπόγεια τούνελ για να αποφύγουν τους υψηλούς ρυθμούς εξάτμισης της ερήμου. Η Εικόνα 18.3 απεικονίζει τις ορεινές άνυδρες περιοχές στο (Α) και την επίπεδη και άνυδρη γη στο (Δ).

Εικόνα 18.3 Βιώσιμες στρατηγικές για άνυδρα εδάφη, πέτρινοι φράχτες και δέντρα φυτεμένα σε όχθες ποταμών.
(Α) Ελέγχουμε την ταχύτητα του νερού της πλημμύρας, παγιδεύουμε την ιλύ, μειώνουμε τη διάβρωση και επιτρέπουμε στα αποθέματα του υπόγειου νερού να ξαναγεμίσουν. Το νερό μπορεί επίσης να εκτραπεί, επιτρέποντας στους αγρότες να εκμεταλλευτούν τις εποχιακές ροές για την προετοιμασία των χωραφιών, τη φύτευση και την παραγωγή. Σε μικρότερες λεκάνες κατακράτησης (Β) η ιλύς και η απορροή πλούσια σε θρεπτικές ουσίες ανακόπτεται από τις τάφρους κατακράτησης νερού. Οι ισοϋψείς όχθες ή ‘bunds’ με πέτρινα αυλάκια υπερχείλισης συλλέγουν την περίσσεια απορροή και επιτρέπουν την ελεγχόμενη άρδευση των χωραφιών. Η αποδοτική αξιοποίηση των ελάχιστων κατακρημνίσεων είναι κρίσιμη σε άνυδρες περιοχές· η εδαφοκάλυψη (Γ) και η κατακράτηση νερού σε μικρή κλίμακα (Δ) είναι επίσης χρήσιμες στρατηγικές.

Οι οικισμοί θα πρέπει να τοποθετούνται στις χαμηλότερες πλαγιές σε απόσταση από τον τομέα του καυτού ήλιου (δηλαδή την κατεύθυνση όπου ο ήλιος καίει περισσότερο). Αυτές οι πλαγιές είναι πιο δροσερές, προστατεύονται από τους καυτούς ανέμους και άρα λιγότερο ευάλωτες στην εξάτμιση. Σε αυτό το σημείο, το έδαφος είναι πιο λεπτό και πλούσιο και επιπλέον το νερό που απορρέει από τις πλαγιές μπορεί να συλλεχθεί. Συχνά σε αυτά τα σημεία υπάρχει υδροφόρος ορίζοντας με γλυκό νερό πάνω από αλμυρό ή υπόγειος υδροφορέας από όπου μπορεί να αντληθεί νερό. Τα σπίτια συχνά έχουν χοντρούς τοίχους από λάσπη και τοποθετούνται κοντά-κοντά για δροσιά.

Η γεωργία είναι «καιροσκοπική» και οι γεωργοί προσδοκούν και προετοιμάζονται για τη βροχή. Το νερό συλλέγεται από τη γη η οποία είναι διαμορφωμένη με τάφρους κατακράτησης νερού, μαιάνδρους, μέχρι και σε λόφους. Σε πολύ ξηρές περιοχές γύρω από οάσεις, οι καμήλες και τα κατσίκια αποτελούν την κύρια ανθρώπινη διατροφή, με ποικιλία γαλακτοκομικών και τυροκομικών προϊόντων. Οι άνθρωποι μετακινούνται συνέχεια ώστε να φροντίσουν για το νερό και να καλλιεργήσουν χουρμάδες, πορτοκάλια και σιτηρά όπως κεχρί και σόργο.

Ποτέ, μα ποτέ δεν πρέπει να ρυπαίνουμε τις ερήμους, γιατί έχουν μεγάλη έλλειψη από τους μικροοργανισμούς και τη βλάστηση που εκτελούν τις φυσικές λειτουργίες φιλτραρίσματος και καθαρισμού σε άλλες περιοχές.

Το κεφάλαιο αυτό καλύπτει επίσης τις αιτίες ερημοποίησης, τη βιώσιμη διαβίωση σε δροσερές υγρές και θερμές υγρές βιοζώνες καθώς και πληροφορίες για νέες βιώσιμες κουλτούρες.

Απόσπασμα και εικόνες από το 18ο κεφάλαιο:
«Οδηγός περμακουλτούρας (permaculture) – σχεδιασμός για την αυτάρκεια και την αυτονομία μας»
(συγγραφέας: Rosemary Morrow, μετάφραση: Τίνα Λυμπέρη, επιμέλεια: Έλενα Γκώγκου, εκδόσεις: iwrite, 2015)

Προμηθευτείτε το βιβλίο εδώ 
Τι είναι ο Οδηγός περμακουλτούρας;
Επόμενα σεμινάρια περμακουλτούρας

Σχετικά άρθρα και πληροφορίες:
Όλα τα αποσπάσματα μαζεμένα: Οδηγός περμακουλτούρας
Τι είναι η περμακουλτούρα;  Περισσότερα άρθρα περμακουλτούρας.