Όλα τα είδη φυτών και ζώων έχουν εξελιχθεί σε εξειδικευμένα οικοσυστήματα, συχνά σε δάση και δασότοπους, όπου άλλα φυτά και ζώα συμπληρώνουν τις λειτουργίες τους και εξυπηρετούν τις ανάγκες του κάθε είδους. Όταν βγάζουμε ένα φυτό έξω από το φυσικό του οικοσύστημα, το αφαιρούμε από αυτό το ολοκληρωμένο σύστημα υποστήριξης.

Στις περισσότερες περιπτώσεις ένα φυτό θα επιζήσει μόνο εάν εμείς εργαστούμε για το σκοπό αυτό. Στην περμακουλτούρα σχεδιάζουμε έναν οπωρώνα ως ένα βιώσιμο βρώσιμο δάσος με ευρεία ποικιλία φυτών και ζώων τα οποία υποστηρίζουν και συμπληρώνουν τις ανάγκες άλλων ειδών. Όσο αυξάνεται η παραγωγικότητά του, οι εισροές (ανθρώπινης) εργασίας και συντήρησης μειώνονται. Το βρώσιμο δάσος (ή δάσος εδώδιμων ειδών) ονομάζεται επίσης Ζώνη II γιατί ακολουθεί τη Ζώνη I στη χρήση εργασίας και πόρων. Ένα βρώσιμο δάσος είναι:

• ένα waru, ή συντεχνία, συσχετιζόμενων και αλληλοεξαρτώμενων σταθερών και κινητών ειδών τα οποία εργάζονται για τα δέντρα, όπως τα δέντρα εργάζονται για αυτά
• ένα βιώσιμο σύστημα μόνιμων παραγωγικών δέντρων τα οποία παρέχουν εξαιρετικές αποδόσεις για τον κόπο μας
• πιο επιτυχημένο όταν υπάρχει καλή παρατήρηση, αναστοχασμός και αξιοποίηση της τοπικής γνώσης
• λιγότερο ευάλωτο στις απώλειες και αποτυχίες από παράσιτα και ασθένειες απ’ ό,τι ένας οπωρώνας μονοκαλλιέργειας.

Χωροθέτηση της Ζώνης II

Το βρώσιμο/εδώδιμο δάσος χωροθετείται με τα ίδια κριτήρια της εδραίωσης της Ζώνης I: συνυπολογίζοντας την πιθανή παραγωγικότητα της τοποθεσίας, τις απαιτήσεις σε νερό και ενέργεια, και τις εισροές για τη συντήρηση. Δε θα χρειαστεί τόσες εισροές ή μόχθο όσο χρειάζεται ένας λαχανόκηπος, οπότε τοποθετείται λίγο πιο πέρα από τη Ζώνη I και πριν τη Ζώνη III. Η παρακάτω εικόνα δείχνει σε πλάγια όψη την ιδανική χωροθέτηση του οπωρώνα σε σχέση με τους ανεμοφράχτες, το νερό (φράγματα, τάφρους κατακράτησης νερού), τον προσανατολισμό, την κλίση και την προσβασιμότητα.

Κλίση
Οι ήπιες κλίσεις είναι ιδανικές για φύτευση γιατί έχουν ποικιλία αποστραγγιστικών συνθηκών (όπως: στεγνό στην κορυφή της πλαγιάς και όλο και περισσότερο υγρό προς το κάτω μέρος), διαφορετικούς τύπους εδαφών και μικροκλίματα.

Νερό
Τα φράγματα και οι τάφροι κατακράτησης νερού για τη συγκράτηση του νερού τοποθετούνται στα υψηλά σημεία του κτήματος. Το νερό τότε μπορεί να διοχετευθεί στον οπωρώνα μέσω της βαρύτητας.

Προετοιμασία της γης
Η προετοιμασία του εδάφους, των υδατικών συστημάτων και της προστασίας για τα νεαρά δέντρα σε υποβαθμισμένη γη μπορεί να πάρει δύο με τρία χρόνια.

Ανεμοφράχτες
Ανθεκτικά δέντρα ανεμόφραξης φυτεύονται ώστε να ανασηκώνουν και να εκτρέπουν τους επικρατούντες ανέμους, που μπορούν να καταστρέψουν ολόκληρη καλλιέργεια στις περιόδους άνθισης και καρποφορίας. Ανάμεικτα είδη στον ανεμοφράχτη παρέχουν μια ποικιλία αποδόσεων και λειτουργιών, όπως παραγωγή μελιού, ενδιαιτήματα για άλλους οργανισμούς, καύσιμα, ζωοτροφή και εδαφοκάλυψη. Οι ανεμοφράχτες με αζωτοδεσμευτικά δέντρα που φυτεύονται ανάμεσα στα καλλιεργούμενα είδη παρέχουν θρεπτικά συστατικά και προστασία. Τα μοτίβα (σχήματα) φύτευσης ανεμοφραχτών είναι παραβολικά ώστε να εκτραπεί ο άνεμος γύρω από τις φυτεύσεις. Το παραβολικό σχήμα των ανεμοφραχτών λειτουργεί επίσης ως ηλιοπαγίδα για τα οπωροφόρα δέντρα.

Προσανατολισμός
Τα περισσότερα οπωροφόρα δέντρα απαιτούν τη μέγιστη ηλιοφάνεια και φυτεύονται σε προσήλιες πλαγιές.

Χώμα
Τα περισσότερα αγροτικά χώματα είναι φτωχά σε θρεπτικές ουσίες και συμπιεσμένα. Το σκίσιμο με εδαφοσχιστικό άροτρο και η φύτευση χλωρής λίπανσης ή προστατευτικών καλλιεργειών θα βοηθήσουν να ξεπεραστούν αυτά τα προβλήματα. Μια καλλιέργεια πυκνοφυτεμένης πατάτας είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τη χαλάρωση του συμπιεσμένου εδάφους. Τα εδάφη της Ζώνης II προστατεύονται και βελτιώνονται με τις εδαφοκαλύψεις. Ωστόσο, η περιοχή είναι πολύ μεγάλη για στρώματα εδαφοκάλυψης, οπότε χρησιμοποιούνται τοπικά μόνο περιορισμένες εδαφοκαλύψεις και ευρύτερα «ζωντανές εδαφοκαλύψεις».

Εδαφοκάλυψη
Στους οπωρώνες φυτεύουμε εδαφοκαλυπτικά φυτά κάτω από δέντρα ώστε να παρέχουν:
• τροφή όλο το χρόνο για τις μέλισσες που θα κάνουν την επικονίαση των δέντρων
• τροφή για τα πουλερικά
• φυτά που συγκαλλιεργούνται μαζί με τα οπωροφόρα
• άζωτο για το έδαφος.

Στα κατάλληλα φυτά συμπεριλαμβάνονται: το σύμφυτο, οι βολβοί (νάρκισσοι, υάκινθοι, ίριδες και συγγενικά είδη, ασφόδελοι, φρέζιες), φασκόμηλο, θυμάρι, κρεμμύδι, σχοινόπρασο, άνηθος, καπουτσίνος και αυτο-σπειρόμενα είδη όπως το μάραθο, το μποράγκο, το καρότο, το μελισσόχορτο, τα ψυχανθή και οι μαργαρίτες.

Το κεφάλαιο αυτό καλύπτει επίσης την επιλογή και τοποθέτηση δέντρων, πώς φυτεύουμε τα οπωροφόρα, πώς ταΐζουμε τον οπωρώνα, πώς εξασφαλίζουμε την επικονίασή του, τη διαχείριση παρασίτων, το κλάδεμα, τον προγραμματισμό των εποχιακών δραστηριοτήτων και προτάσεις για τη μετασκευή ενός παλαιού οπωρώνα.

Απόσπασμα και εικόνες από το 13ο κεφάλαιο:
«Οδηγός περμακουλτούρας (permaculture) – σχεδιασμός για την αυτάρκεια και την αυτονομία μας»
(συγγραφέας: Rosemary Morrow, μετάφραση: Τίνα Λυμπέρη, επιμέλεια: Έλενα Γκώγκου, εκδόσεις: iwrite, 2015)

Προμηθευτείτε το βιβλίο εδώ 
Τι είναι ο Οδηγός περμακουλτούρας;
Επόμενα σεμινάρια περμακουλτούρας

Σχετικά άρθρα και πληροφορίες:
Όλα τα αποσπάσματα μαζεμένα: Οδηγός περμακουλτούρας
Τι είναι η περμακουλτούρα;  Περισσότερα άρθρα περμακουλτούρας.