Τα τελευταία περίπου 10.000 χρόνια το κλίμα της Γης ήταν σχετικά σταθερό και προβλέψιμο. Η προβλεψιμότητα αυτή είναι σημαντική για τις περισσότερες πλευρές της ζωής μας. Σήμερα είναι γενικά αποδεκτό πως οι δραστηριότητες του ανθρώπου μέσα στους δύο τελευταίους αιώνες έχουν αποσταθεροποιήσει τις κλιματολογικές συνθήκες του κόσμου.

Η έννοια του κλίματος είναι πολύ μεγάλη και ασαφής για να αξιοποιηθεί επαρκώς στην ανάλυση και στο σχεδιασμό μιας τοποθεσίας. Αντί αυτού, εξετάζουμε το κλίμα αναγνωρίζοντας κάθε ένα από τα τρία στοιχεία του και μελετώντας τα ξεχωριστά για να δούμε πώς είναι καταστροφικά ή ευεργετικά σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία, και πώς αλληλεπιδρούν και ακολουθούν κυκλικά μοτίβα. Τα τρία στοιχεία είναι οι κατακρημνίσεις, ο άνεμος και η ακτινοβολία (ήλιος). Μαζί, ενεργούν πάνω στις τεράστιες ηπειρωτικές περιοχές όπως επίσης και στα θαλάσσια ρεύματα.

Η αλληλεπίδραση των κατακρημνίσεων, του ανέμου και της ακτινοβολίας
Κάθε ένα από αυτά τα συστατικά του κλίματος αλληλεπιδρά διαρκώς με τα άλλα, αλλάζοντας σε ισχύ και επίδραση. Σε οποιαδήποτε τοποθεσία, ωστόσο, το ένα μπορεί να γίνει πιο χρήσιμο ή πιο καταστροφικό από το άλλο. Για παράδειγμα, σε μερικά γεωγραφικά πλάτη και εποχές, οι άνεμοι είναι καταστροφικοί και περιοριστικοί. Αν γνωρίζουμε τα μοτίβα τους, μπορούμε να τροποποιήσουμε την τοποθεσία που σχεδιάζουμε. Για τα οικοδομήματα, η γνώση της ακτινοβολίας (σαν ενέργεια φωτός) και των μορφών της μπορεί να μας βοηθήσουν να εκσυγχρονίσουμε ένα κτίριο για να τροποποιήσουμε τις ακραίες τιμές του κρύου και της ζέστης.

Εντούτοις, το επίκεντρο της δουλειάς μας θα είναι το μικροκλίμα, γιατί εκεί μπορούμε να επιτύχουμε το μεγαλύτερο όφελος σε σχέση με τον κόπο μας.

Μικροκλίματα
Το μέρος που ζουμε είναι ένα μικροκλίμα του μεγαλύτερου γενικού κλίματος. Στη δική μου περιοχή και κλίμα, ο κρύος καιρός έρχεται πάντα από το νότο. Αλλά στο σπίτι μου, οι κρύοι άνεμοι και η βροχή έρχονται πάντα από τη δύση. Ζω σε μια κορυφογραμμή και δύο μεγάλες κοιλάδες διοχετεύουν τους νότιους ανέμους από τη δύση. Εκτός αυτού, τα δεδομένα δείχνουν πως στο δικό μου γεωγραφικό πλάτος και μήκος ο ήλιος ανατέλλει στις 6:30 το φθινόπωρο, αλλά στο σπίτι μου ανατέλλει στις 8:30 εξαιτίας ενός λόφου που βρίσκεται στα ανατολικά. Αυτά τα ειδικά εφφέ εμπεριέχονται στο δικό μου τοπικό μικροκλίμα.

Όταν κοιτάξαμε το κλίμα, εξετάσαμε τρία στοιχεία: τις κατακρημνίσεις, τον άνεμο και την ακτινοβολία. Τα κύρια κλίματα πάντα έχουν τοπικές παραλλαγές σε θερμοκρασία, ταχύτητα ανέμου, κατεύθυνση, σχετική υγρασία και επίπεδα φωτός. Αυτό γίνεται εξαιτίας του συνόλου των πέντε τοπικών παραγόντων του μικροκλίματος που βρίσκονται εντός του γενικότερου κλίματος. Αυτοί οι τοπικοί παράγοντες είναι:

• η τοπογραφία
• τα εδάφη
• οι υδάτινες μάζες ή σώματα
• οι τεχνητές δομές (κτίρια)
• η βλάστηση.

Γενικά, η γνώση του μικροκλίματος είναι πιο σημαντική από τη γνώση του γενικού κλίματος στο σχεδιασμό τοποθεσιών με βιοποικιλότητα και ανθεκτικότητα. Τα μικροκλίματα μπορούν να είναι μια πλούσια πηγή ποικιλομορφίας, οπότε το σχέδιό μας θα πρέπει να αξιοποιεί αυτά που προκύπτουν φυσιολογικά αντί να προσπαθεί να τα καταργήσει. Μπορούμε να αυξήσουμε την ποικιλία των φυτών και ζώων στην τοποθεσία μας εφαρμόζοντας τη γνώση των στοιχείων του κλίματος και του μικροκλίματος μέσα από το σχέδιό μας. Για παράδειγμα, σε ένα δροσερό εύκρατο κλίμα μπορεί να είμαστε σε θέση να καλλιεργήσουμε μια αμυγδαλιά αν την τοποθετήσουμε έναντι ενός ζεστού στεγνού δυτικού τοίχου και να δημιουργήσουμε ιδιαίτερες θέσεις (θύλακες) για περισσότερα φυτά χρησιμοποιώντας πέτρινα μονοπάτια για την παροχή ζέστης στις ρίζες.

Χαρακτηριστικά των μικροκλιμάτων
Το γενικό κλίμα καθορίζει τους γενικούς περιοριστικούς παράγοντες στην τοποθεσία μας, οπότε η γνώση και η ανάλυση των μικροκλιμάτων, θα μας βοηθήσουν να τους τροποποιήσουμε. Οι παράγοντες του μικροκλίματος, όπως και αυτοί του κλίματος, είναι δυναμικοί και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Ας πάρουμε οποιαδήποτε τοποθεσία για να ξεκινήσουμε τις παρατηρήσεις μας. Για παράδειγμα, οι απότομες πλαγιές συνήθως έχουν ρηχά εδάφη στην κορυφή και πιο βαθιά εδάφη στη βάση, είναι ξηρές στην κορυφή και υγρές στη βάση.

Η παρατήρηση είναι μόνο η αρχή, ωστόσο. Πρέπει να συνδυάσουμε τις παρατηρήσεις μας και να βγάλουμε συμπεράσματα για τις στρατηγικές και τις τεχνικές σχεδιασμού. Αυτό λέγεται ανάλυση μικροκλίματος. Μας παρέχει τη δυνατότητα να:

• «διαβάσουμε» την τοποθεσία και να προβλέψουμε τις επιδράσεις του μικροκλίματος – μπορεί να παρατηρήσουμε πως η μπογιά ξεφλουδίζεται από τη μια μεριά του σπιτιού δείχνοντας την κατεύθυνση των ισχυρών ή ξηρών ανέμων στην τοποθεσία μας

• τροποποιήσουμε τα άκρα του κλίματος – μπορούμε να βάλουμε πεζούλες στις πλαγιές για να αιχμαλωτίσουμε περισσότερο ηλιακό φως και ζέστη ή να συγκρατήσουμε νερό σε μια ξηρή και απότομη πλαγιά

• σχεδιάσουμε αποτελεσματικές στρατηγικές για την επίτευξη των μικροκλιμάτων που απαιτούμε – η προσεκτική τοποθέτηση ανεμοφραχτών ως «παγίδες φωτός» μπορεί να αυξήσει τη θερμοκρασία

• επεκτείνουμε την καλλιεργητική σεζόν και τη βιοποικιλότητα – οι πάγοι μπορούν να αποφευχθούν με τη χρήση βλάστησης και οικοδομημάτων ή με κατευθυνόμενα αεράκια

• ζήσουμε πιο άνετα χρησιμοποιώντας λιγότερους μη-ανανεώσιμους πόρους – σχεδιάζοντας ένα αποδοτικό ηλιακό σπίτι.

Απόσπασμα και εικόνες από το 5ο κεφάλαιο του βιβλίου:
«Οδηγός περμακουλτούρας (permaculture) – σχεδιασμός για την αυτάρκεια και την αυτονομία μας» (συγγραφέας: Rosemary Morrow, μετάφραση: Τίνα Λυμπέρη, επιμέλεια: Έλενα Γκώγκου, εκδόσεις: iwrite, 2015)

Προμηθευτείτε το βιβλίο εδώ
Επόμενα σεμινάρια περμακουλτούρας

Σχετικά άρθρα και πληροφορίες:
Όλα τα αποσπάσματα θα τα βρείτε μαζεμένα στην κατηγορία: Οδηγός περμακουλτούρας
Διαβάστε περισσότερα για την περμακουλτούρα εδώ ή στην κατηγορία Permaculture