Η οικολογία είναι η μελέτη των φυσικών συστημάτων, της αλληλεξάρτησης και της αλληλο-συσχέτισής τους. Ένα οικοσύστημα είναι μια κοινωνία οργανισμών που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και με το φυσικό τους περιβάλλον και λειτουργούν ως ένα πολύπλοκο αυτο-συντηρούμενο φυσικό σύστημα.

Η μελέτη της οικολογίας και της κοσμολογίας τα τελευταία 30 περίπου χρόνια έχει παρουσιάσει την ιδέα των «ένθετων οικοσυστημάτων» όπου ξεχωριστά μικροκλίματα είναι ένθετα σε βιοπεριφέρειες, που είναι ένθετα στη βιόσφαιρα της Γης, που είναι ένθετα στο ηλιακό μας σύστημα, που είναι ένθετα στο γαλαξία μας κ.ο.κ. Με άλλα λόγια, τα τοπικά συστήματα είναι αυτόνομα κατά κάποιους τρόπους, αλλά και σε αλληλεξάρτηση από άλλα συστήματα, με τρόπους τους οποίους μόλις έχουμε αρχίσει να καταλαβαίνουμε. Και σε κάθε επίπεδο, η πολυπλοκότητα είναι εγγενής.

Οι οικολόγοι πιστεύουν σε αυτό που είναι γνωστό ως «οικολογική επιταγή», που λέει πως οι άνθρωποι είναι κομμάτι του οικοσυστήματος και πρέπει να αναγνωρίζουν τον αλληλοσυσχετισμό τους με και την αλληλεξάρτησή τους από αυτά. Η περμακουλτούρα συχνά αναφέρεται ως «η καλλιεργημένη οικολογία» εξαιτίας του στόχου της να ενσωματώσει και να μεταμορφώσει ανθρώπινες κοινωνίες για να ζούν σε καλοσχεδιασμένα βιώσιμα και υψηλής απόδοσης οικοσυστήματα, όπου το προσωπικό συμφέρον συντάσσεται με το κοινό καλό.

Η καινούργια επιστήμη των δικτύων

Η επιστήμη των δικτύων είναι η νεότερη επιστήμη και προσδιορίστηκε μόλις το 2004. Εξηγεί την πολυπλοκότητα και τη σταθερότητα των οικοσυστημάτων. Η επιστήμη μέχρι τώρα μας έχει διδάξει την εντροπία – ότι βασικά όλα τα πράγματα καταρρέουν. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, το σύμπαν, αν αφεθεί στην τύχη του, θα εκφυλιστεί και θα τείνει προς την εντροπία, ή σε ακόμα μεγαλύτερη δυσαρμονία και τυχαιότητα. Και όμως στην περμακουλτούρα, βλέπουμε πράγματα που κάνουν ακριβώς το αντίθετο, που τείνουν να οδηγούνται προς μια ακόμα μεγαλύτερη ανάπτυξη μοτίβων και πολυπλοκότητας, όπως συμβαίνει με την εξέλιξη των οικοσυστημάτων. Στη ζωή μπορούμε να πάμε από έναν κόσμο όπου όλα είναι αποσυνδεδεμένα σε έναν κόσμο όπου όλα είναι συνδεδεμένα· για παράδειγμα, από σάπια οργανική ύλη σε κομποστοποιημένο χουμικό οξύ.

Σύμφωνα με την καινούργια επιστήμη, η ενσωμάτωση και η πολυπλοκότητα βασίζονται στη συγχρονικότητα και στα δίκτυα. Οι επιστήμονες έχουν βρει το πώς τα ζευγάρια και οι τριαδικές συνδέσεις ξεκινάνε πρώτα, και ότι αυτά ονομάζονται κόμβοι. Στη συνέχεια, καθώς αυτά κάνουν συνδέσεις, μια γιγαντιαία συνιστώσα αναδύεται σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα για να σχηματίσει ένα τεράστιο τρισδιάστατο δίκτυο που αναφέρεται ως συστάδα. Οπότε πάμε από ένα στάδιο αταξίας, χαοτικής κίνησης, σε μία τάξη όπου τα πάντα είναι συνδεδεμένα. Το σημείο όπου γίνεται αυτό λέγεται σημείο ανατροπής, ή μεταβολή φάσεως. Όταν το νερό μετατρέπεται σε πάγο, το σημείο ανατροπής του είναι οι 0°C όπου όλα τα μόρια του νερού σχηματίζουν πάγο. Αυτό συμβαίνει από τους κόμβους και τις συστάδες. Τα πάντα είναι ένα δίκτυο: η γνώση, οι επιδημίες, οι ασθένειες, οι κύκλοι των θρεπτικών ουσιών, τα ηλεκτρικά δίκτυα, τα τριζόνια που τιτιβίζουν, τα νευρικά συστήματα και οι δρόμοι.

Οι κόμβοι και οι συστάδες κυριαρχούν τη φύση. Η δομή του δικτύου είναι αποτελεσματική στο να μεταδίδει πληροφορίες και μας δίνει επίσης τη δυνατότητα να κατανοήσουμε γιατί και πώς καταρρέουν οι δομές. Αν αφαιρέσουμε μία συστάδα με πολλούς κόμβους, θα δούμε τη μία καταστροφή να διαδέχεται την άλλη – έτσι καταρρέουν τα συστήματα. Αυτό συνεπάγεται πως αν αφαιρέσουμε ένα θεμελιώδες είδος όπως τις μέλισσες, τα μυρμήγκια, ή κάποια φυτά, το σύστημα θα υποβαθμιστεί πολύ γρήγορα.

Σε έναν κήπο ή σε μία φάρμα, κάποια είδη είναι κόμβοι και κάποια άλλα είναι σύνδεσμοι. Η οικογένεια των Σύνθετων (στην οποία ανήκουν και όλες οι μαργαρίτες), την οποία επισκέπτονται πολλά έντομα, είναι ένας κόμβος, και οι μέλισσες είναι οι σύνδεσμοί του. Τι θα γινόταν αν οι κόμβοι καταστρέφονταν ή δεν συμπεριλαμβάνονταν σε ένα σχέδιο; Πώς φτιάχνουμε τους κόμβους και μετά τους συνδέουμε; Γνωρίζουμε ελάχιστα, αλλά αυτά που ξέρουμε τα χρησιμοποιούμε στα σχέδιά μας.

Η περμακουλτούρα γνώριζε ανέκαθεν για τους κόμβους και για τους συνδέσμους διαισθητικά και δημιουργεί συνδέσμους ανάμεσα στα είδη, ιδιαίτερα στα θεμελιώδη είδη. Αλλά τώρα όλο αυτό έχει όνομα – η επιστήμη των δικτύων – το οποίο μας δίνει μια πιο ξεκάθαρη εικόνα, όπως επίσης και το πιο εξειδικευμένο λεξιλόγιο προκειμένου να το συμπεριλάβουμε στο σκεπτικό του σχεδιασμού μας. Γνωρίζουμε πως δεν είναι ο αριθμός των ειδών που είναι σημαντικός, αλλά ο αριθμός των συνδέσμων μεταξύ των ειδών.

Απόσπασμα και εικόνες από το 3ο κεφάλαιο του βιβλίου:
«Οδηγός περμακουλτούρας (permaculture) – σχεδιασμός για την αυτάρκεια και την αυτονομία μας» (συγγραφέας: Rosemary Morrow, μετάφραση: Τίνα Λυμπέρη, επιμέλεια: Έλενα Γκώγκου, εκδόσεις: iwrite, 2015)

Προμηθευτείτε το βιβλίο εδώ
Επόμενα σεμινάρια περμακουλτούρας

Σχετικά άρθρα και πληροφορίες:
Το οικολογικό μας αποτύπωμα
Όλα τα αποσπάσματα θα τα βρείτε στην κατηγορία: Οδηγός περμακουλτούρας
Διαβάστε περισσότερα για την περμακουλτούρα εδώ ή στην κατηγορία Permaculture