Όταν σκέφτομαι την τροφή που χρειάζομαι ημερησίως, το μυαλό μου πάει στο τι υπάρχει και αναπτύσσεται στον κήπο μου και όχι σε αυτά που είναι κρυμμένα στο ψυγείο μου. Οπότε φαντάζομαι τον κήπο μου ως ένα μαγαζί τροφίμων. Μάλιστα, σπανίως είναι στην πρίζα το ψυγείο μου και είναι επίσης σχετικά άδειο. Οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο που ζούν σε ζεστά κλίματα δεν έχουν ψύξη και το διαχειρίζονται πολύ καλά με τους μπαξέδες τους και τις τοπικές αγορές που πουλάνε φρέσκα τρόφιμα.

Έχουμε τρεις βασικούς τύπους γεωργίας στον κόσμο: την αγροτική βιομηχανία, το γκαζόν του κήπου και τον οικιακό λαχανόκηπο (ΣτΜ. τον παραδοσιακό μας μπαξέ).

Η αγροτική βιομηχανία ενδιαφέρεται για την τροφή μόνο ως εμπόρευμα στην αγορά. Βασίζεται στις υψηλές εισροές χημικών και είναι ενεργοβόρα. Είναι η μεγαλύτερη απειλή για τη Γη γιατί προκαλεί υπερβολική υποβάθμιση του εδάφους.

Το γκαζόν του κήπου καταναλώνει τεράστιες εισροές χημικών, νερού και ενέργειας, εντούτοις δεν καλύπτει καμία ανάγκη για τροφή. Τα χημικά (λιπάσματα, μυκητοκτόνα και ζιζανιοκτόνα) που χρησιμοποιούνται ανά στρέμμα είναι διπλάσια και μερικές φορές τριπλάσια από αυτά που χρησιμοποιούνται στην εντατική γεωργία. Οι χλοοτάπητες είναι αχόρταγα τέρατα.

Ο οικιακός λαχανόκηπος (ο μπαξές) είναι αυτό που αντιπροσωπεύει πλέον η περμακουλτούρα, στο μυαλό πολλών ανθρώπων. Αν και δεν είναι ολόκληρη η περμακουλτούρα, είναι ένα σημαντικό της κομμάτι. Μπορούμε να καλλιεργήσουμε το 80 τοις εκατό της τροφής μας μέσα σε 50 τετραγωνικά μέτρα της πίσω μας αυλής. 

Οι οικολογικές λειτουργίες ενός μπαξέ

Ο «κήπος της κουζίνας» ή οικιακός λαχανόκηπος είναι ουσιώδης στο σχεδιασμό μας γιατί, ταυτόχρονα με την παροχή φρέσκων λαχανικών, επιτελεί και άλλες σημαντικές λειτουργίες:
• προσφέρει την ασφάλεια της ποιότητας, ποσότητας και παροχής τροφής χωρίς αγροχημικά
• μεταμορφώνει τα απόβλητα από οργανικές ύλες σε εδαφοκάλυψη και χούμο
• προσφέρει αυτάρκεια και δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου
• απορροφά τα γκρίζα νερά και τα μετατρέπει σε βιομάζα (ζωντανούς οργανισμούς)
• καθαρίζει τα γκρίζα νερά πριν τα επιστρέψει στα κανάλια νερού και στον υδροφόρο ορίζοντα
• μας απελευθερώνει από τα δεσμά της χορτοκοπτικής μηχανής, της μεσηνέζας και άλλων παρόμοιων με τις μυρωδιές, φασαρία, κατανάλωση καυσίμων, έξοδα και πιθανούς κινδύνους
• προνοεί για την άγρια ζωή και τα έντομα θηρευτές παρέχοντας ενδιαιτήματα και θύλακες
• συντηρεί τη βιοποικιλότητα και τις παραδοσιακές ποικιλίες
• μειώνει το στρες στα εδάφη οριακής απόδοσης που χρησιμοποιούνται για την καλλιέργεια της τροφής γιατί οι πόλεις και τα προάστια καταλαμβάνουν την καλύτερη γη
• μειώνει τη συνολική επιβάρυνση στην περιβαλλοντική καταστροφή που σχετίζεται με την αγροτική βιομηχανία ως παραγωγό τροφής. Στον οικιακό λαχανόκηπο όλα τα στοιχεία δουλεύουν με παραγωγικούς, ικανοποιητικούς και αποτελεσματικούς τρόπους.

Σχεδιάζοντας τη διάταξη του κήπου στη Ζώνη 1

Επανεξετάζουμε τα μοτίβα του ήλιου και του ανέμου στην ιδιοκτησία μας, την ευκολία πρόσβασης, το ολοκληρωμένο σχέδιο νερού, τα εδάφη και τα μικροκλίματα – και φτιάχνουμε ένα σχέδιο έχοντας αυτές τις ιδέες κατά νου.

• Ξεκινάμε με μικρά βήματα για να μας βγει σωστά.

• Ξεκινάμε το σχέδιό μας με μόνιμες κατασκευές.

• Σχεδιάζουμε τα μονοπάτια, ώστε να είναι κυκλικά, ελικώδη ή σπειροειδή, ώστε η βόλτα μας στον κήπο να είναι ενδιαφέρουσα και να μπορούμε να κάνουμε αρκετές δουλειές ταυτόχρονα.

• Καταργούμε τα μικρά απαιτητικά γκαζόν γιατί σπαταλούν πολύτιμο χώρο και απαιτούν υπερβολική συντήρηση.

• Ομαδοποιούμε παρόμοιες δραστηριότητες και αποφασίζουμε ποιες δραστηριότητες θα υποστηρίξουν η μία την άλλη.

Φτιάχνοντας τον κήπο μας

Τα στρώματα εδαφοκάλυψης είναι η τεχνική που χρησιμοποιείται στη Ζώνη 1 για τη βελτίωση και το χτίσιμο του εδάφους (συνήθως μακροπρόθεσμη και αργή διαδικασία). Στους συνηθισμένους κήπους «σκληρής δουλειάς», η βελτίωση του εδάφους επιτυγχάνεται με το όργωμα ή το σκάψιμο, έπειτα ίσως με το σκάλισμα και εντέλει με το τσουγκράνισμα ολόκληρης της περιοχής, αφήνοντας τη γη γυμνή μέχρι το φύτεμα. Ωστόσο, γνωρίζουμε πως, εκτός από τις ερήμους, η φύση δεν αφήνει ποτέ το έδαφος γυμνό και ευάλωτο στα φαινόμενα.

Η διαδικασία των στρωμάτων εδαφοκάλυψης απλά περιλαμβάνει την κάλυψη της υπάρχουσας επιφάνειας της γης, είτε αυτό είναι ένας παλιός δρομος, τσιμέντο ή γρασίδι, και χτίζοντας ένα νέο καθαρό έδαφος πάνω από την παλιά βάση. Η τεχνική ονομάζεται «στρώματα εδαφοκάλυψης» (sheet mulching) γιατί ένα στρώμα εδαφοκάλυψης στρώνεται πάνω από τον κήπο.

Η παρακάτω εικόνα δείχνει τα εννέα βήματα που χρησιμοποιώ εγώ στα στρώματα εδαφοκάλυψης. Άλλοι τα τροποποιούν λίγο. [Τίνα: Διαβάστε δικό μου άρθρο για το Πως να φτιάξετε παρτέρια δίχως σκάψιμο!]

Όλα τα στρώματα πρέπει να βραχούν πολύ καλά καθώς αναπτύσσουμε τον κήπο μας. Μολαταύτα, μακροπρόθεσμα, ο κήπος θα χρειάζεται πολύ λιγότερο πότισμα απ’ ό,τι ένας κανονικός κήπος «σκληρής δουλειάς». Και μπορούμε να φυτέψουμε άμεσα στον καινούργιο μας κήπο που είναι στρωμένος με εδαφοκάλυψη.

Απόσπασμα και εικόνες από το 12ο κεφάλαιο:
«Οδηγός περμακουλτούρας (permaculture) – σχεδιασμός για την αυτάρκεια και την αυτονομία μας»
(συγγραφέας: Rosemary Morrow, μετάφραση: Τίνα Λυμπέρη, επιμέλεια: Έλενα Γκώγκου, εκδόσεις: iwrite, 2015)

Προμηθευτείτε το βιβλίο εδώ 
Τι είναι ο Οδηγός περμακουλτούρας;
Επόμενα σεμινάρια περμακουλτούρας

Σχετικά άρθρα και πληροφορίες:

Πως να φτιάξετε παρτέρια δίχως σκάψιμο!
Όλα τα αποσπάσματα μαζεμένα: Οδηγός περμακουλτούρας
Τι είναι η περμακουλτούρα;  Περισσότερα άρθρα περμακουλτούρας.